Raporti monitorues i përdorimit të burimeve shtetërore në zgjedhjet e 14 majit 2023
E Premte, 06 Tetor 2023
Zgjedhjet vendore të 14 majit 2023 fatkeqësisht nuk sollën ndonjë risi në kufizimin e përdorimit të burimeve shtetërore dhe në disa aspekte ishin dhe një kthim pas në zbatimin e kritereve të vendosura në zgjedhjet e mëparshme. Ky vlerësim është pjesë e raportit përfundimtar të monitorimit të zhvilluar nga Akademia e Studimeve Politike në bashkëpunim me Institutin e Studimeve Politike. Gjetjet e monitorimit synojnë që të ofrojnë rekomandime konkrete për përmirësimin e kufizimeve ligjore dhe praktikës së zbatimit të tyre në reformën e pritshme zgjedhore.
Disa prej gjetjeve kryesore të monitorimit janë:
• Bllokimi i reformës së pritshme zgjedhore përgjatë vitit 2022 krijoi premisat për përsëritjen e problematikave të identifikuara më parë në zbatimin e kufizimeve të burimeve shtetërore. Në këtë terren të paqartë ligjor, KQZ interpretoi si të pazbatueshëm në zgjedhjet vendore kufizimet e përcaktuara për zgjedhjet e përgjithshme, duke krijuar një standart të dyfishtë për proceset zgjedhore.
• Këshilli i ministrave dhe zyrtarët e lartë shtetërore u angazhuan masivisht në drejtimin e fushatës zgjedhore në mbështetje të kandidatëve të PS, duke mos siguruar një ndarje të qartë mes funksionit të tyre dhe përfaqësimit politik, në pjesëmarrje në aktivitete partiake dhe prezantimin e investimeve publike, fondeve të mbështetjes për rindërtimin, bujqësinë apo projekteve zhvillimore të financuara nga shoqërive publike si në rastin e FSHZH në Shkodër apo programeve të tjera të donatorëve të huaj.
• Këshilli i Ministrave miratoi 14 vendime që sillnin rritje pagash për kategori të caktuara të administratës dhe pensionistët gjatë fushatës zgjedhore si dhe 4 vendime të tjera për fondet e rindërtimit nga tërmeti për banesat private si dhe objekte të ndryshme publike në bashkitë kryesore të vendit. Përtej interpretimit nëse ky kufizim i Kodit Zgjedhor është i vlefshëm në zgjedhjet vendore, mbetet evident fakti që kjo vendimmarrje ka sjellë përfitime elektorale.
• Numri i punonjësve të administratës vendore u rrit lehtësisht përgjatë muajve të parë të vitit (644 të punësuar më shumë), trend që nuk vihet re me përfundimin e zgjedhjeve. Përkundër këtyre punësime rishtazi, që shpesh përkthehen në favorizime elektorale, numri i përgjithshëm i punonjësve të administratës shënoi ulje në krahasim me të njëjtën periudhë të një viti më parë.
• Platforma e aktivizmit partik të PS “Aktiv1st”, ku nxiteshin të regjistroheshin punonjësit e sektorit publik, ngriti shqetësime për mundësinë e patronazhimit dhe rritjes së kontrollit ndaj administratës, konfirmuar kjo edhe në raportin e OSBE/ODIHR. Monitorimi i Komisionerit për Mbikqyrjen e Shërbimit Civil dhe Departamentit të Administratës Publike, duke u mbështetur mbi raportimet e vetë drejtuesve të institucioneve publike, nuk gjeti asnjë parregullsi apo mungesë në orarin e punës gjatë periudhës zgjedhore.
• Një proces disiplinimi dhe kontrolli të brendshëm të administratës gjatë fushatës nga vetë Këshilli i Ministrave, roli që iu besua Task-Forcës qeveritare për sjelljen e administratës, është ende i pamundur të vlerësohet si funksional dhe i besueshëm në mungesë të plotë të transparencës dhe llogaridhënies. Monitorimi i OSBE/ODIHR nuk u fokusua në këtë nismë të Këshillit të Ministrave në raportin e tij, duke mos vlerësuar mesa duket ndonjë përmirësim të dukshëm të procesit.
• KQZ përmirësoi eficencën kohore për shqyrtimin dhe vendimmarrjen mbi denoncimet ndaj mungesës së raportimti të aktiviteteve publike apo përfshirjen e ministrave dhe institucioneve në fushatë, kjo edhe falë rritjes së denoncimeve nga organizatat e shoqërisë civile. Për herë të parë Komisioneri shtetëror vendosi në kohë për ndalimin e zhvillimit të aktivitete si dhe caktoi 23 sanksione administrative ndaj kryetarëve të bashkive dhe zyrtarëve qendrorë e vendorë duke mundësuar edhe një regjistër publik të zyrtarëve të sanksionuar.
Ky raport zhvillohet në kuadër të projektit “Partneritete të forta për reforma të qëndrueshme - Forcimi i rolit të shoqërisë civile në adresimin e sfidave të zgjedhjeve të lira dhe të drejta”, me mbështetjen e Ambasadës së Mbretërisë së Vendeve të Ulta në Shqipëri.
Këtu mund të njiheni me raportin e plotë.
Disa prej gjetjeve kryesore të monitorimit janë:
• Bllokimi i reformës së pritshme zgjedhore përgjatë vitit 2022 krijoi premisat për përsëritjen e problematikave të identifikuara më parë në zbatimin e kufizimeve të burimeve shtetërore. Në këtë terren të paqartë ligjor, KQZ interpretoi si të pazbatueshëm në zgjedhjet vendore kufizimet e përcaktuara për zgjedhjet e përgjithshme, duke krijuar një standart të dyfishtë për proceset zgjedhore.
• Këshilli i ministrave dhe zyrtarët e lartë shtetërore u angazhuan masivisht në drejtimin e fushatës zgjedhore në mbështetje të kandidatëve të PS, duke mos siguruar një ndarje të qartë mes funksionit të tyre dhe përfaqësimit politik, në pjesëmarrje në aktivitete partiake dhe prezantimin e investimeve publike, fondeve të mbështetjes për rindërtimin, bujqësinë apo projekteve zhvillimore të financuara nga shoqërive publike si në rastin e FSHZH në Shkodër apo programeve të tjera të donatorëve të huaj.
• Këshilli i Ministrave miratoi 14 vendime që sillnin rritje pagash për kategori të caktuara të administratës dhe pensionistët gjatë fushatës zgjedhore si dhe 4 vendime të tjera për fondet e rindërtimit nga tërmeti për banesat private si dhe objekte të ndryshme publike në bashkitë kryesore të vendit. Përtej interpretimit nëse ky kufizim i Kodit Zgjedhor është i vlefshëm në zgjedhjet vendore, mbetet evident fakti që kjo vendimmarrje ka sjellë përfitime elektorale.
• Numri i punonjësve të administratës vendore u rrit lehtësisht përgjatë muajve të parë të vitit (644 të punësuar më shumë), trend që nuk vihet re me përfundimin e zgjedhjeve. Përkundër këtyre punësime rishtazi, që shpesh përkthehen në favorizime elektorale, numri i përgjithshëm i punonjësve të administratës shënoi ulje në krahasim me të njëjtën periudhë të një viti më parë.
• Platforma e aktivizmit partik të PS “Aktiv1st”, ku nxiteshin të regjistroheshin punonjësit e sektorit publik, ngriti shqetësime për mundësinë e patronazhimit dhe rritjes së kontrollit ndaj administratës, konfirmuar kjo edhe në raportin e OSBE/ODIHR. Monitorimi i Komisionerit për Mbikqyrjen e Shërbimit Civil dhe Departamentit të Administratës Publike, duke u mbështetur mbi raportimet e vetë drejtuesve të institucioneve publike, nuk gjeti asnjë parregullsi apo mungesë në orarin e punës gjatë periudhës zgjedhore.
• Një proces disiplinimi dhe kontrolli të brendshëm të administratës gjatë fushatës nga vetë Këshilli i Ministrave, roli që iu besua Task-Forcës qeveritare për sjelljen e administratës, është ende i pamundur të vlerësohet si funksional dhe i besueshëm në mungesë të plotë të transparencës dhe llogaridhënies. Monitorimi i OSBE/ODIHR nuk u fokusua në këtë nismë të Këshillit të Ministrave në raportin e tij, duke mos vlerësuar mesa duket ndonjë përmirësim të dukshëm të procesit.
• KQZ përmirësoi eficencën kohore për shqyrtimin dhe vendimmarrjen mbi denoncimet ndaj mungesës së raportimti të aktiviteteve publike apo përfshirjen e ministrave dhe institucioneve në fushatë, kjo edhe falë rritjes së denoncimeve nga organizatat e shoqërisë civile. Për herë të parë Komisioneri shtetëror vendosi në kohë për ndalimin e zhvillimit të aktivitete si dhe caktoi 23 sanksione administrative ndaj kryetarëve të bashkive dhe zyrtarëve qendrorë e vendorë duke mundësuar edhe një regjistër publik të zyrtarëve të sanksionuar.
Ky raport zhvillohet në kuadër të projektit “Partneritete të forta për reforma të qëndrueshme - Forcimi i rolit të shoqërisë civile në adresimin e sfidave të zgjedhjeve të lira dhe të drejta”, me mbështetjen e Ambasadës së Mbretërisë së Vendeve të Ulta në Shqipëri.
Këtu mund të njiheni me raportin e plotë.
